“Social individualism” en “social identities” zijn nieuwe ontwikkelingen van het consumentengedrag. Steeds weer zoeken wij als mensen groepen op waarbij wij ons thuis voelen en waar wij ons mee identificeren. Dit is heel duidelijk geworden bij de huidige verkiezingsuitslag en de huidige polls. Meteen is ook duidelijk geworden dat de politiek totaal verrast is en de schrik van dit andere gedrag nog steeds niet te boven is. Allerlei Mastodonten in de politiek, zowel links als rechts begrijpen het niet en willen terug naar vroeger. Alleen de kiezers hebben genoeg van het recente verleden en passen zich aan bij de nieuwe werkelijkheid. Een nieuw soort egoïsme waarbij de eigen “ik” voorop staat. De komt overeen met de zuurstofmaskers in vliegtuigen. Eerst zelf het masker opdoen, dan pas kinderen en anderen. Dit is duidelijk zichtbaar in het gedrag van ”burgers”, maar wordt juist gevoed door onbegrepen beleid van de politieke partijen, de VVD voorop. De recente polls (16 zetels nog) laten duidelijk zien dat de oude partijen in een neergaande spiraal zitten. Nederlanders willen ander beleid, zelfstandig beleid en meer aandacht voor de Nederlander. Niet de blanken alleen, maar iedereen die hier legaal is.

 Aftakeling van structuren
Dit leidt tot een langzame aftakeling van de politieke structuren. Langzaam, omdat de kiezer alleen bij verkiezingen zijn/haar ontevredenheid kan uiten. Bij het bedrijfsleven gaat het sneller. Als een product niet meer aantrekkelijk is kopen klanten het niet meer, als winkels niet meer aan de behoeften voldoen gaat men elders winkelen of elders kopen.

In deze volatiele tijd moet direct naar de oorzaak gezocht worden. Het gaat niet om correlatie (samenhang) maar om causaliteit (de oorzaak). Wat is de echte oorzaak van het gedrag?In de politiek is het de ontevredenheid over het beleid van de laatste jaren, ontevreden over de misverstanden, ontevreden over de kapitaal verslindende maatregelen voor milieu en de daarbij behorende kortzichtigheid over de gevolgen voor de economie en de mensen.

 Het pluche is belangrijker dan de resultaten
Bij winkels wordt het belang van de winkelier belangrijker gevonden dan de keuze van de koper. De koper ziet de voordelen van online winkelen en elders winkelen, maar ook van de persoonlijke communicatie. Winkelstraten opknappen, zonder dat men direct communiceert met de klanten, heeft geen zin. Dit geldt ook voor andere bedrijven. Maar waarom is dit zo moeilijk? Natuurlijk de technische gaat sneller dan de adoptie ervan voor de bestaande machthebbers. Maar ligt dat niet aan de bestaande machtshebbers, de politiek, de regering maar ook aan het bestuur van bedrijven?

Veranderingen worden vaak niet doorgevoerd omdat het hogere echelon deze tegenhouden. Men blijft in de eigen comfortzone. Eruit stappen zou leiden tot erosie van de eigen positie en van macht. Maar ook het eigen ego is belangrijk. Je zelf wegcijferen ten gunste van het team is vaak te veel gevraagd. Veranderingen ontstaan pas als de top verandert, wellicht opstapt. Dit is in het bedrijfsleven zo, maar ook in de politiek. Daarnaast is luisteren en daar actie op nemen vaak te veel gevraagd.

 De burger kiest zelf wel wat hij wil
“Social identities” en “social individualisme” vragen om een persoonlijke benadering, persoonlijke communicatie en het onderkennen van persoonlijke wensen. Alleen zenden van eigen meningen en berichten hoort daar niet bij. Dan ontstaat er een gekrakeel, een roeptoeter strategie zoals we eerder hebben gezien. “We gaan het land in om het de kiezer nog eens uit te leggen in Jip en Janneke taal” Wat een gotspe.

Voor het bedrijfsleven is een vinger aan de pols essentieel. Nieuwe technieken, zoals directe communicatie, analyse systemen, AI, zijn hulpmiddelen die nodig zijn om wel in te kunnen spelen op al die individuele wensen en ontwikkelingen. Maar ja, dat vraagt om nieuw leiderschap en “agility”, snelle aanpassingen. Maar als de leiding dit niet wil, moet je leren leven met al die veranderingen. Nieuwe politieke partijen die wel aanspreken, al zullen ze misschien niet tientallen jaren bestaan, maar juist gebruik maken van het huidige sentiment. Bedrijven die niet de organisatie aanpassen, leiders die niet openstaan voor veranderingen en kritiek zullen het steeds moeilijker krijgen.  Een punt van “no return” komt snel naderbij: vertrouwen staat onder druk bij de politieke partijen en hoe hard je ook roept er bestaat de kans dat het vertrouwen niet meer terugkomt.

Bedrijven die niet aanpassen zullen verdwijnen (zie het aantal faillissement en bedrijfsbeëindigingen). Er tekent zich een nieuwe rangorde aan, nieuwe bestaanszekerheid voor bedrijven en politieke partijen. De toekomst voor de aloude politieke partijen (de VVD voorop), is somber. Dit proces is niet te stoppen en zal niet beperkt blijven tot Nederland. Wie het eerste luistert, het eerste aanpast en het eerste de klant of de burger centraal stelt is de winnaar.

Prof Dr C.N.A. Molenaar