10% invoerheffing op EU-goederen naar Amerika, maar 145% op goederen uit China. Amerika begint een tarievenoorlog om de eigen industrie te beschermen en om het handelstekort te reduceren. Een maatregel, die tot veel onrust leidt in markten, op beurzen en natuurlijk bij de internationale handel. Wat zal het MKB, inclusief de retail, hiervan merken?

Deze maatregel is niet helemaal nieuw. Het doet mij denken aan het begin van de vorige eeuw waar de tarievenoorlog ondermeer leidde tot de grote depressie. Een van de meest beruchte tariefwetten, die de Amerikaanse tarieven op meer dan 20.000 goederen verhoogde droeg bij aan een daling van de wereldhandel en een verergering van de Grote Depressie, terwijl andere landen hierop reageerden. (Smoot-Hawley-tarief (1930, VS).
Na de Tweede Wereldoorlog kwam de Algemene Overeenkomst over Tarieven en Handel (GATT, 1947) die gericht was op het verlagen van tarieven en het voorkomen van handelsoorlogen. Uiteindelijk in 1995 leidde dit tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO).

Maar klinkt dit niet als Trump?
Mercantilistische periode (16e-18e eeuw). Mercantilisme legde de nadruk op het vergaren van rijkdom door middel van handelsoverschotten. Landen legden hoge importtarieven op om de binnenlandse industrie te beschermen en de export te maximaliseren. Maar ook in de 17^e waren er dit soort heffingen, het zogenaamde Colbertisme: Colbertisme is de staat die de economie controleert om het koninkrijk te verrijken. Dit doet men door alles zelf te produceren, veel te exporteren en weinig te importeren.

Protectionisme kan ook leiden tot handelsspanningen met andere landen (economische oorlogen, douanemaatregelen). In principe geldt: op de korte termijn werkt het goed om een ​​industrie op te zetten, maar op de lange termijn kan het de economie lamleggen.Trump lapt al deze ervaringen aan zijn laars en zal daardoor ongetwijfeld dezelfde problemen creeren als in het verleden. Een recessie is een waarschijnlijk scenario.

Maar wat merken wij ervan?

 Focus op het MKB
Wij zien nu al de problemen bij het MKB en de retail van een doorgeslagen focus op het milieu en hoge belastingen en toeslagen. Deze effecten worden steeds meer zichtbaar. Steeds meer faillissementen, bedrijven vertrekken naar het buitenland of krimpen in en de consument heeft steeds minder te besteden. Daarnaast is de inflatie in Nederland hoger dan andere landen in de EU, maar ook hoger dan in Amerika. De overheid kijkt toe en laat het maar gebeuren. Zelfs de inflatiecorrectie staat nu onder druk. Daar komen dus de gevolgen van de invoertoeslagen van Trump overheen

Stoel riemen vast: alhoewel onduidelijk is waar de turbulentie toe zal leiden:

Hogere invoerprijzen van buitenlandse artikelen, die geheel, gedeeltelijk of alleen met onderdelen zijn be- of verwerkt in Amerika (denk alleen maar aan de techbedrijven en de smartphones, Apple voorop). Deze prijsverhoging zal effect hebben op de inflatie in Nederland en dus ook op de koopkracht in Nederland. Apple verwacht zelfs dat de prijs van de smartphone hierdoor kan verdubbelen. Export vanuit Nederland naar Amerika zal voorlopig met een 10% toeslag rekening houden. Maar als het onderdelen zijn van een product uit bijvoorbeeld China zal de toeslag dus ook op het NL product gelden van 104%. Dit verhoogt de prijs in Amerika en vermindert onze concurrentiekracht in Amerika. Een afnemende vraag kan het gevolg zijn.

China kan zijn afzetkanalen verleggen van Amerika naar de EU met lage prijzen wat weer een tegenmaatregel van de EU zal uitlokken, wederom hogere prijzen in de EU.

Maar waar ging het dan fout?

Het verleden
In 1776 publiceerde de filosoof Adam `Smith het boek “Wealth of Nations” waar hij een pleidooi hield voor specialisatie en dus indirect voor internationale handel. Door specialisatie zou er meer welvaart ontstaan. Smith ging uit van producten, maar David Ricardo (1821) ging uit van landen, die zich moesten specialiseren en daarmede een basis te hebben voor samenwerking. Deze filosofie werd dus in 1947 toegepast bij de GATT (De Algemene Overeenkomst inzake Tarieven en Handel (GATT), die in 1947 door 23 landen werd ondertekend, een verdrag dat belemmeringen voor internationale handel minimaliseert door quota’s, tarieven en subsidies af te schaffen of te verminderen). Een geweldige groei van de internationale handel en de welvaart in de westerse landen was het gevolg. (Ook Amerika tekende dit verdrag!)

Door specialisatie kon goedkoper worden geproduceerd en zou leiden tot internationale samenwerking gebaseerd op de lagere kosten (comparatief voordeel). Lagere kosten dan andere landen en specialisatie van landen. Maar kan Amerika wel concurreren  met de internationale handel? Uitgaande van het tekort op de handelsbalans van Amerika wordt er veel meer geimporteerd dan geexporteerd. De maakindustrie verdween naar het buitenland, maar de dienstensector floreerde wel vooral door de goede scholing op Universiteiten en de competitieve dwang van de Amerikanen (maar dit neemt Trump niet mee in zijn besluitvorming!). Nu wil Trump dus invoerheffing gaan opleggen aan landen die wel voordelinger kunnen produceren. Het comparatieve voordeel moet verdwijnen, waardoor Amerikanen wellicht voor Amerikaanse producten zal kiezen. Hiermede wordt de wereldhandel dus zwaar belast.

Consequentie voor MKB

Het MKB is bij uitstek gespecialiseerd en een volwaardige handelspartner voor veel producenten, denk alleen maar aan de autoindustrie, agragrische bedrijven of technologie.

• Door de mindere vraag vanuit Amerika zal ook de omzet afnemen, direct door minder rechtstreekse export, zoals in agrarische producten, bloemen, maar ook als leverancier van onderdelen, maar ook indirect doordat producten met onderdelen uit Nederland hard geraakt worden, zoals de autoindustrie in Duitsland. Daarnaast zal ook de specialistische kennis van Nederland minder worden als bedrijven zoals Bokalis, ASML, en andere verdwijnen uit NL door onze overtrokken wetgeving en hoge belastingen (denk aan de staalproductie die 4 keer duurder is dan China). De huidige afvloeiing bij Tata steel in Beverwijk is slechts een begin als de overheid niet positief helpt.
• De detailhandel zal op korte termijn minder last hebben. De prijzen stijgen wel iets, afhankelijk van de producten, maar er zijn ook meevallers. De olieprijs daalt sterk wat een gunstig effect heeft op bedrijven en consumenten. Andere landen zullen ook meer op de EU gericht zijn, gebasseerd op comparatief voordeel, dus lagere kosten. Maar er is nog een les. Trump zei ook terecht dat Europa te veel met zichzelf bezig is, teveel met milieu en natuur, met doorgedraaide wetgeving en belastingen. Daarnaast is de EU een samenstelsel van losse landen zonder eenduidig economisch beleid.

Niet alleen perssimisme
Ik ga ervanuit dat na deze onevenwichtigheid op markten en de volatiliteit op de aandeelbeurzen weer zal verdwijnen. Dan ontstaat er een nieuw evenwicht. Als daar nu lessen uit getrokken worden met lagere belastingen voor bedrijven en consumenten en meer eenheid in de EU zal het MKB sterker zijn dan ooit tevoren en de inwoners zullen meer bestaanszekerheid hebben door een gezonde economie, dan zullen Nederland en het MKB winnaren zijn. De Amerikanen zullen hun welvaart zien verminderen en daarmee ook het tekort op de handelsbalans. Alleen dan moeten Amerikanen stoppen met “overspending” en stoppen met de schuld van het tekort neer te leggen bij landen die wel goedkoper kunnen produceren. Zet de tering naar de nering Amerika.

Zit stil met de riemen vast, het komt goed.

Prof Dr C.N.A. Molenaar

10 april 2025